Gościem najnowszego odcinka podcastu PORTfolio jest dr Aleksandrą Badurą, kierowniczka laboratorium Neural Networks Underlying Behavioral Flexibility w Erasmus Medical Center w Rotterdamie. Jej zespół bada, w jaki sposób móżdżek wpływa na elastyczność zachowań i jak jego zaburzenia mogą przyczyniać się do powstawania autyzmu.
Rozmowę z dr Badurą przeprowadziła dr Raluca Contu z Grupy Badawczej Biologii Astrocytów Łukasiewicz – PORT, a spotkanie odbyło się podczas 17. Międzynarodowego Kongresu Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego, współorganizowanego przez Łukasiewicz – PORT.
Od snu do móżdżku – naukowa droga z Polski do Rotterdamu
Dr Badura z nostalgią wspomina początki swojej kariery naukowej. Dwadzieścia lat temu wyjechała z Polski, by zrealizować marzenie o badaniu mózgu. Choć studiowała psychologię na Uniwersytecie Łódzkim, to już na etapie pracy magisterskiej zainteresowała się neurofizjologią i snem. Później – dzięki stypendium międzynarodowemu – trafiła do laboratorium zajmującego się epilepsją, gdzie po raz pierwszy zobaczyła aktywność mózgu na żywo.
– Moment, w którym zobaczyłam zmianę zapisu EEG podczas napadu padaczkowego, był dla mnie przełomowy. Pomyślałam: to jest to. Mogę obserwować, jak mózg działa – w zdrowiu i w chorobie – wspomina badaczka.
Z czasem jej zainteresowania skierowały się ku móżdżkowi – strukturze, którą wcześniej uznawano głównie za centrum kontroli ruchu. Jak przyznaje, trafiła na niego przez przypadek, ale to właśnie fascynacja złożoną organizacją i funkcjami tej części mózgu ukształtowała jej dalszą karierę.
Móżdżek a poznanie i autyzm
Badania prowadzone przez zespół dr Badury pokazują, że móżdżek odgrywa istotną rolę nie tylko w ruchu, lecz także w procesach poznawczych i społecznych. Zaburzenia w jego funkcjonowaniu – zwłaszcza we wczesnym okresie rozwoju – mogą wpływać na sposób, w jaki mózg tworzy połączenia z korą nową, co ma znaczenie dla zrozumienia m.in. mechanizmów autyzmu.
– Uszkodzenie lub zaburzenie funkcji móżdżku w okresie rozwoju nie tylko wpływa na sam móżdżek, ale zmienia cały sposób komunikacji między nim a korą mózgową. Może prowadzić do zaburzeń poznawczych i społecznych – wyjaśnia dr Badura.
Naukowczyni podkreśla, że w swojej pracy coraz częściej mówi po prostu o autyzmie, a nie o zaburzeniach ze spektrum autyzmu, ponieważ termin „zaburzenie” implikuje deficyt, a nie różnorodność.
Jej laboratorium koncentruje się na wczesnym rozpoznawaniu autyzmu – zwłaszcza u dziewcząt i kobiet, które do niedawna były często pomijane w diagnostyce. Jednocześnie badaczka zwraca uwagę na schorzenia współwystępujące, takie jak padaczka czy upośledzenie intelektualne, które mogą wymagać interwencji terapeutycznych.
Kobieta w świecie nauki
W rozmowie dr Badura otwarcie mówi o doświadczeniach kobiet w środowisku naukowym – o wyzwaniach, ale też o postępujących zmianach. – Kiedy widzę koleżanki zostające profesorkami, kierowniczkami instytutów wiem, że torują drogę następnym pokoleniom. To daje nadzieję – przyznaje.
Choć w środowisku nadal zdarzają się nieodpowiednie komentarze czy stereotypy, to – jak zaznacza – rośnie świadomość i solidarność kobiet w nauce. Coraz częściej tworzą one sieci wsparcia, które pomagają przetrwać trudne momenty i motywują do działania.
Rada dla młodych naukowców
Dr Badura dzieli się także radą, którą sama często powtarza swoim studentom: – Mamy w Polsce takie powiedzenie: jeśli wyrzucą cię drzwiami, wejdź oknem. I tak właśnie wygląda kariera naukowa. Nie poddawaj się po pierwszym niepowodzeniu. Szukaj wsparcia, współpracuj, buduj sieć relacji. Nauka to nie samotny wyścig, to wspólna podróż.
