Ludzki mózg zawiera 86 miliardów neuronów i tak samo wiele komórek glejowych odpowiedzialnych za funkcje wspierające, odżywcze i ochronne. Każdy neuron może tworzyć połączenia z tysiącami innych, budując sieć liczącą biliony synaps. To właśnie te połączenia decydują o możliwościach mózgu – to one czynią go tak niezwykłym. I tak trudnym do zbadania.
Jak ważne staje się poznanie mózgu i mechanizmów stojących za jego chorobami pokazują coraz bardziej alarmujące statystyki. 179 mln Europejczyków żyje obecnie z chorobami mózgu, zarówno neurologicznymi, jak i psychicznymi – to populacja całych Niemiec, Francji i połowy Polski razem wziętych. Choroby te generują 800 mld euro kosztów rocznie, co stanowi aż 45% europejskich budżetów zdrowotnych, i zaliczane są już do chorób cywilizacyjnych. A to oznacza, że będą występować coraz częściej, bo są wynikiem obecnego stylu życia. Sytuacji nie poprawia też fakt, że nasze społeczeństwa się starzeją – choć żyjemy dłużej to wraz z wiekiem rośnie ryzyko chorób neurodegeneracyjnych takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona.
To między innymi o tych tematach będzie dyskutować ponad 300 naukowców podczas 17. Międzynarodowego Kongresu Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego (PTBUN), który już 2 września rozpocznie się w Centrum Konferencyjnym Politechniki Wrocławskiej. Organizacja wydarzenia, które po 30 latach od pierwszej edycji wreszcie zagości we Wrocławiu, jest możliwa dzięki zaangażowaniu neurobiologów z jednostek naukowych naszego miasta.
Od bólu nowotworowego po pamięć transgeneracyjną
Neuronauka nie jest domeną akademickich dyskusji – jest nauką pierwszej potrzeby, która już teraz decyduje o jakości życia co czwartego Europejczyka.
W Łukasiewicz – PORT naukowcy badający mózg koncentrują się na konkretnych problemach zdrowotnych, bezpośrednio wpływających na życie pacjentów. Analizują mechanizmy leżące u podstaw bólu nowotworowego, depresji, zaburzeń stresowych i neurodegeneracyjnych. Wykorzystują nowoczesne narzędzia biologii molekularnej, sztuczną inteligencję, epigenetykę i neuroobrazowanie. Celem jest nie tylko lepsze zrozumienie funkcjonowania mózgu, ale także opracowanie nowych terapii leczniczych.
Dr Mateusz Kucharczyk, lider Grupy Badawczej Onkologii Neurofizjologicznej, skupia się na bólu nowotworowym – jednym z najbardziej wyniszczających doświadczeń pacjentów. W Łukasiewicz – PORT prowadzi badania nad nowymi mechanizmami, które mają potencjał łagodzenia bólu bez ryzyka uzależnień czy skutków ubocznych typowych dla opioidów. – Ból to nie tylko objaw. To osobna choroba, która niszczy psychikę, relacje, życie. Naszym celem jest stworzenie terapii, która będzie skuteczna, ale też bezpieczna – tłumaczy.
Dr Bartosz Zglinicki z Grupy Badawczej Biologii Astrocytów wykorzystuje sztuczną inteligencję do analizy działania leków przeciwdepresyjnych. Dzięki zaawansowanym algorytmom sprawdza, jak konkretne substancje wpływają na aktywność wybranych ośrodków mózgu – z precyzją, która wcześniej była nieosiągalna. AI pozwala nam zobaczyć to, co dla ludzkiego oka jest niewidoczne i przybliża nas do medycyny spersonalizowanej, opracowywania skutecznej terapii dla konkretnego pacjenta.
Badania dr. Ali’ego Jawaida rzucają nowe światło na to, jak głęboko traumatyczny stres może wpływać nie tylko na nasze życie, ale również na życie naszych dzieci. Analizując przypadki zaniedbań dziecięcych w Polsce i Pakistanie oraz rodzin dotkniętych masakrą w Srebrenicy w Bośni, jego zespół odkrył, że skutki traumatycznych przeżyć mogą być przekazywane biologicznie, z pokolenia na pokolenie. To rewolucja w rozumieniu alarmującego wzrostu zaburzeń zdrowia psychicznego w Europie, która pomoże w profilaktyce i opracowywaniu terapii. – Trauma psychologiczna nie kończy się wraz z doświadczeniem jednostki. Ona zostaje w ciele, w komórkach, w mózgu – i może wpływać na dzieci, które nigdy nie były bezpośrednio narażone na traumę – wyjaśnia lider Grupy Badawczej Neuropsychiatrii Translacyjnej i dodaje: – Trauma to nie tylko czynnik ryzyka, to dziedzictwo.
Wyniki badań naukowcy z Łukasiewicz – PORT przedstawią w trakcie Międzynarodowego Kongresu Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego.
Światowi liderzy neuronauki we Wrocławiu
– W naszym kongresie wezmą udział czołowi badacze mózgu z całego świata – rozpoznawalni liderzy światowej neurobiologii – mówi dr Michał Ślęzak, naukowiec z Łukasiewicz – PORT, wiceprezes towarzystwa oraz przewodniczący komitetu organizacyjnego kongresu.
Będą to między innymi prof. John Cryan z Uniwersytetu Cork w Irlandii, jeden z odkrywców wpływu mikrobiomu jelitowego na mózg (jak leczenie niektórych chorób mózgu można wspomóc odpowiednimi bakteriami?), prof. Lora Heisler z University of Aberdeen skupiająca się na związku mózgu z zaburzeniami odżywiania (jakie konsekwencje dla mięśni szkieletowych mają popularne ostatnio leki typu Ozempic?), prof. Andrew Holmes pracujący nad neurobiologicznymi podstawami reakcji na stres (jak alkohol i stres zmieniają nasze mózgi i dlaczego nie u wszystkich tak samo?) oraz prof. Marcin Szwed badający wpływ środowiska na zdrowie mózgu (czy smog, którym oddychają dzieci może mieć coś wspólnego z ADHD?).
Neurospołeczeństwo: Dolny Śląsk dla seniorów
Wydarzeniem towarzyszącym kongresowi będzie otwarte spotkanie dla mieszkańców Dolnego Śląska, osób starszych i ich rodzin – Neurospołeczeństwo: senior w centrum innowacji medycznych. To nie będzie akademicka debata, ale rozmowa o codzienności – o tym, jak rozpoznać pierwsze objawy chorób otępiennych, gdzie szukać pomocy, jak wspierać bliskich i jak projektować miasta przyjazne dla mózgu.
Spotkanie odbędzie się 2 września w godz. 15:00–16:45 w Centrum Kongresowym Politechniki Wrocławskiej (ul. Janiszewskiego 8). Wezmą w nim udział naukowcy, lekarze, przedstawiciele władz lokalnych (współorganizatorem spotkania jest Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego) i organizacji senioralnych. Na wydarzenie obowiązują zapisy.
