Immunoterapia komórkowa: czy mamy w sobie klucz do pokonania raka? Nowy projekt Grzegorza Chodaczka
Dr hab. Grzegorz Chodaczek, lider Grupy Badawczej Immunoterapii w Łukasiewicz – PORT, dowodzi, że odpowiednio wyselekcjonowane limfocyty T gamma-delta pozyskane z ludzkiej krwi mogą stanowić skuteczne narzędzie w walce z najgroźniejszym nowotworem mózgu – glejakiem wielopostaciowym. Blisko 15 milionów złotych, które wrocławskim naukowcom przyznała właśnie Agencja Badań Medycznych (ABM), pozwoli na kontynuację badań zmierzających do opracowania nowatorskiej terapii przeciwnowotworowej. Jej bazą będą ludzkie komórki odpornościowe.
Glejak wielopostaciowy to najczęstszy złośliwy nowotwór mózgu o najgorszych rokowaniach i średniej przeżywalności pacjentów wynoszącej około 10 miesięcy. Co czyni go tak trudnym do pokonania? – Całkowite usunięcie guza za pomocą metod chirurgicznych, chemioterapii czy radioterapii często nie jest możliwe ze względu na jego lokalizację, a sam nowotwór potrafi dodatkowo zmodyfikować aktywność układu odpornościowego chorego na swoją korzyść, rosnąc w niekontrolowany sposób – wyjaśnia Grzegorz Chodaczek.
Niska skuteczność aktualnie stosowanych terapii wymusza poszukiwanie nowych strategii leczenia, na przykład tych wykorzystujących komórki odpornościowe o naturalnym działaniu przeciwnowotworowym i małej wrażliwości na hamujące działanie mikrośrodowiska guza. – Jednym z obiecujących kandydatów jest właśnie unikalny podtyp limfocytów z ekspresją receptora komórek T typu gamma-delta, który umożliwia im rozpoznawanie i niszczenie zmienionych chorobowo komórek w mniej restrykcyjnych warunkach niż w przypadku dominujących liczbowo w organizmie limfocytów T alfa-beta – tłumaczy naukowiec i dodaje, że wyjątkowość komórek T gamma-delta polega na możliwości pobierania ich od zdrowych dawców i leczenia nimi niespokrewnionych osób. Przy innych terapiach komórkowych chorób nowotworowych (np. terapia białaczek za pomocą komórek CAR-T) nie było to dotąd możliwe.
Realizując poprzedni projekt naukowy, dr hab. Chodaczek porównywał aktywność przeciwnowotworową różnych podtypów limfocytów T gamma-delta i zaobserwował, że komórki pochodzące od niektórych zdrowych dawców radzą sobie znacznie lepiej w zwalczaniu komórek glejaka niż inne, co dało podstawy do zaproponowania nowych badań.
W rozpoczynającym się właśnie w Łukasiewicz – PORT projekcie „Optymalizacja selekcji dawców krwi do produkcji terapeutycznych limfocytów T gamma-delta w leczeniu złośliwych nowotworów mózgu”, Grupa Badawcza Immunoterapii przeanalizuje komórki krwi od wielu zdrowych osób, co będzie możliwe dzięki współpracy z Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa im. prof. dr hab. Tadeusza Dorobisza we Wrocławiu.
Zespół kładzie nacisk na dwie rzeczy: – Z jednej strony chcemy zbadać cytotoksyczność limfocytów T gamma-delta, czyli ich zdolność do zabijania komórek nowotworowych, a z drugiej strony przeanalizować, jakie czynniki genetyczne i białka, będące produktami genów, są odpowiedzialne za skuteczność tych komórek w walce z nowotworem. Naszym celem jest znalezienie „optymalnego dawcy” poprzez identyfikację cech limfocytów T gamma-delta, które w sposób najbardziej efektywny zwalczą komórki glejaka. Długofalowo nasze badania mogą przyczynić się do rozwoju innowacyjnych terapii przeciwnowotworowych – wyjaśnia dr hab. Chodaczek.
Fundusze pozyskane w ramach projektu pozwolą wyposażyć instytut w kolejną wysoce specjalistyczną aparaturę (m.in. mikroskop do analiz wysokoprzepustowych i spektralny cytometr przepływowy) oraz rozbudować urządzenia do spektrometrycznej analizy białek, co usprawni pozyskanie i analizę ogromnej ilości danych. Pozostałe środki otrzymane z ABM zostaną przeznaczone m.in. na zakup odczynników i materiałów zużywalnych, analizy genetyczne (sekwencjonowanie nowej generacji) i szkolenia, zwiększające kompetencje badawcze zespołu. Jak mówi lider Grupy Badawczej Immunoterapii, który przez wiele lat zdobywał doświadczenie w jednostkach badawczych w USA, m.in. w University of Texas MD Anderson Cancer Center w Houston czy w La Jolla Institute for Immunology w San Diego: – Rozbudowa aparatury badawczej w Łukasiewicz – PORT dzięki rządowym programom wsparcia badań aplikacyjnych pozwala nam działać na poziomie najlepszych ośrodków naukowych na świecie. Inwestycje w nowoczesne technologie to krok w stronę jeszcze większej efektywności i innowacyjności polskiej nauki.
Celem kolejnego etapu badań prowadzonych przez dr. hab. Grzegorz Chodaczka będzie opracowanie technologii wytwarzania terapeutycznych komórek do przyszłych badań klinicznych oraz rozszerzenie wykorzystania limfocytów T gamma-delta do walki z innymi typami nowotworów.